KERNWAARDEN VAN DE VERLICHTING

Te oordelen naar Steven Pinker en Barack Obama is de Verlichting, het grote project van de afgelopen 250 jaar, van Verlichting Toen naar Verlichting Nu, een doorslaand succes geworden.

Door de Verlichting werd het leven voor steeds meer mensen leefbaar, menswaardig en aangenamer.

                     VERLICHTING EEN DOORSLAAND SUCCES ?

Gekoppeld aan de zeven kleuren van het kleurenspectum vormen de zeven kernwaarden een eenheid van Verlichting: vrijheid, gelijkheid, vrijheid van denken, vrijheid van geweten, vrijheid van meningsuiting, respect en tolerantie. 

Zoals de zeven kleuren in een natuurlijke harmonie samenvloeien tot een helder licht, zo kunnen de zeven kernwaarden samen een harmonieuze, leefbare, menswaardige samenleving vormen. 

Over- of onderwaardering van een of meerdere kernwaarden verstoort het natuurlijke evenwicht.

De waardering voor tolerantie staat overigens al sinds Goethe ter discussie. Goethe noemde iemand tolereren een belediging.

EISE VERTELT 81.

 “Tolerantie is niet het einde van de Verlichting, maar een eerste stap naar erkenning, respect en belangstelling”, vindt Susan Neiman.

 MAAR WE HEBBEN ONS LOSGEMAAKT VAN HET NATUURLIJK EVENWICHT

In ‘De gulden snede’ schrijft  Herman Wijffels dat we ons vanaf de 

Verlichting hebben losgemaakt van de natuur. Die stap was nodig om ervoor te zorgen dat het leven voor steeds meer mensen leefbaar, menswaardig en aangenamer werd: 

                     EEN WARE HUMANITAIRE REVOLUTIE

De Verlichting, het grote project van de afgelopen 250 jaar, werd een doorslaand succes.

                   NATUURLIJK EVENWICHT VERSTOORD

“We hebben ons losgemaakt van de natuur”, schrijft Wijffels.

Bedoelt hij dat de natuur iets buiten ons zelf is, ondergeschikt gemaakt en in bezit genomen, waarmee we kunnen doen en laten wat we willen?

“De moderne mens voelt zichzelf niet als een deel van de natuur” schrijft E.F.Schumacher in ‘Small is beautiful’, “maar als een kracht erbuiten bestemd om de natuur te beheersen en te overwinnen.” 

Die breuk was noodzakelijk volgens Wijffels om volledig vrij te zijn, maar het natuurlijk evenwicht was verbroken.

     “Het gaat hierbij vooral om vrijheid van het individu”, schrijft

Andreas Kinneging in ‘De onzichtbare maat’. 

”Vrijheid om te kunnen doen wat je wilt, handelingsvrijheid is het ideaal. Het geeft de mens de mogelijkheid zijn begeertes zo goed mogelijk na te streven en te bevredigen en al doende een zo gelukkig mogelijk leven te leiden. 

      Losgemaakt van de natuur en losgemaakt van de kernwaarden van de Verlichting. Dat is een andere vrijheid dan de vrijheid die Montesquieu bedoelde:

"Vrijheid is het recht alles te doen wat de wetten toestaan.” 

Of gemeten met de maat van de Verlichting : vrijheid is het recht alles te doen wat de kernwaarden van de Verlichting toestaan.

EISE VERTELDE 93  verwantschap Eise Eisinga en Montesquieu

                    DE BASIS VAN HET LEVEN IS AANGETAST

'Vrijheid en gelijkheid' werd het meest beleden geloof en het neoliberaal kapitalisme het heersende politieke denken.

Door overwaardering van deze twee kernwaarden werd het natuurlijk evenwicht verstoord.

Economische groei en groei van koopkracht en consumptie werden het hoogste doel.

Economische wetenschap werd de verlichtingswetenschap bij uitstek en het bbp werd tot de maat aller dingen gemaakt. 

Maar neem je de kernwaarden van de Verlichting als maat voor een harmonieuze, leefbare, menswaardige samenleving dan ontstaat een minder opwekkend beeld dan het beeld dat Steven Pinker schetst. Dan zien we het beeld van een samenleving die al jaren geconfronteerd wordt met ondermeer bezuinigingen en lastenverzwaringen.

Zo worden zorg, cultuur en onderwijs uitgekleed en kapotbezuinigd en is jongeren het perspectief op een vaste baan en een huis is ontnomen.

Het heersende economische en politieke denken heeft ook vergaande alarmerende  gevolgen voor het gebruik van de aarde.

Het project is volgens Tex Gunning, Herman Wijffels, Martha Nussbaum en vele anderen doorgeslagen en heeft de basis van het leven aangetast met catastrofale gevolgen.

Vervolg: NU WIJ