Verlichting van TOEN naar NU 2

6. Charles de Montesquieu

 ‘trias politica’ , scheiding der machten 

Montesquieu leverde een belangrijke bijdrage aan het verlichten van de chaotische duisternis. 

Overal kon je zomaar worden opgepakt, valselijk aangeklaagd en gevangen gezet. 

Burgers voelden zich over het algemeen niet vrij en veilig omdat de macht bij een kleine, rijke elite, een koning of een despoot berustte die de wetten vaststelde, rechtsprak en uitvoerde. Zijn verlichte ideeën hebben een ontzagwekkende invloed gehad en de opstellers van grondwetten in Europa en Amerika geïnspireerd. 

In een democratisch land voelen mensen zich vrij en veilig, stelde Montesquieu, want daar berusten wetgeving, rechtspraak en uitvoering niet bij één persoon of een kleine elite, maar zijn ze gescheiden : de trias politica, scheiding der machten, waaronder ook de scheiding van kerk en staat. Montesquieu was daarmee misschien wel de belangrijkste architect van de nieuwe orde.

Verwantschap Eise Eisinga en Charles de Montesquieu

"Je hoeft geen profeet te zijn om te voorspellen dat de ideeën van Montesquieu vroeg of laat ook ons land zullen veroveren. 

Tegengestelde ideeën en belangen zullen er altijd zijn, maar in een land met een democratische rechtsorde zullen ze niet uitlopen op een catastrofe, zoals wij nu meemaken”. 

Eises betrokkenheid bij een revolutionaire staatsgreep in Franeker betekende het keerpunt naar democratie in Fryslân”.

 Bij de eerste democratische verkiezingen voor de Provinciale Staten van Friesland werd Eise Eisinga gekozen tot lid van de Friese Staten. Deze 23ste juni zullen wij ons blijven herinneren als de ‘Dag van de Verlichting’”. 

 EISE VERTELT 61   , EISE VERTELT 59  ,  EISE VERTELT 80

7. Balthasar Bekker -  ‘betoverde weereld’

Het dagelijkse leven werd voor veel mensen op allerlei manieren bedreigd door heksen, duivels, boze geesten en kometen, die een teken waren van een op handen zijnde wraakactie van God.

Bekker wilde het volk van al  die onnodige angsten bevrijden en schreef in ‘De Betoverde Weereld’  dat heksen en boze geesten en een wraakzuchtige God niet bestonden.

Dat vond men Godslasterlijk en hij werd uit de kerk gegooid.

Verwantschap Eise Eisinga en Balthasar Bekker

Als op 19 februari 1774 de ondergang van de wereld wordt voorspeld en Eise plannen maakt om zijn planetarium te bouwen, denkt Eise ongetwijfeld aan waar Bekker een eeuw eerder tegen streed. De wereld was nog even betoverd en Bekkers boek nog even aktueel.

Eise Eisinga en Balthasar Bekker wilden beiden mensen bevrijden van angst en een vals godsbeeld.EISE VERTELT 13  en EISE VERTELT 35

8.Immanuel Kant - ‘sapere aude’ , durf te denken

Kant wilde mensen bevrijden van angst en bijgeloof door zelf te kijken,

te oordelen en kritisch, open en nieuwsgierig na te denken over wat allerlei onheilsprofeten hen aanpraten, of met zijn twee beroemde woorden:

                                         'SAPERE AUDE' “

De mens is in de onmetelijke kosmos een uniek schepsel van een oneindig grote betekenis is. Een uniek kunstwerk dat iets waardevols toevoegt aan het hele universum. 

Verwantschap Eise Eisinga en Immanuel Kant

Eise bouwde zijn Planetarium om mensen zelf te leren kijken, denken en oordelen : sapere aude, durf te denken.

Met“Ik heb een zeker licht gezien in deze duistere chaos” opende Descartes mijn zoektocht naar wie Eise werkelijk was.

Met  een uitspraak van Kant sluit ik mijn zoektocht voorlopig af omdat ik Eise daarin treffend herken: 

“Kijken naar de wonderen van de sterrenhemel en luisteren naar de stem van het geweten, vervullen mijn geest met steeds toenemende bewondering en eerbied.”

Luisteren naar de stem van het geweten is luisteren naar de kernwaarden van de Verlichting.

EISE VERTELT 42

9. Johann Heinrich Pestalozzi -

Hoofd, Hart en Handen

Tot op de dag van vandaag is  de onderwijspedagoog Pestalozzi vanwege zijn verlichte mensbeeld een bron van inspiratie. Niet alleen het intellect moet ontwikkeld worden, maar de hele mens. 

Hij pleitte voor een harmonische ontwikkeling van hoofd, hart en handen in een natuurlijke omgeving.

Verwantschap Eise Eisinga en Johann Pestalozzi

“Beurtelings was ik ‘Hoofd’ : als astronoom, wiskundige en  rekenaar van duizenden berekeningen.

en ‘Handen’: werktuigkundige, timmerman, uurwerkmaker, draaier en schilder, als bouwmeester Planetarium.

en ‘Hart’ : als armvoogd, politicus en bouwmeester Stadsarmenhuis

Kortom: Eise was het symbool van de hele verlichte mens van Pestalozzi  met Hoofd, Hart en Handen, een bèta en alfa mens.

 Eise Eisinga Icoon van de Verlichting als symbool                               

Eise Eisinga staat symbool voor honderden mannen en vrouwen die zich TOEN en NU inzetten voor een verlichte, democratische samenleving, een menswaardig bestaan met recht op leven, gezondheid en vrijheid voor iedereen.

Een onafzienbare rij van verlichters die hun

bevrijdingswerk, net als Eise Eisinga, vaak met vervolging, ballingschap en gevangenschap moesten en moeten bekopen.

Zij gaven en geven uitvoering aan de ideeën van de architekten van de Verlichting. 

Zij waren en zijn, om met de verlichte pedagoog Pestalozzi te spreken:

                                    Hoofd, Hart en Handen 

                     van de Verlichting 

               van een humanitaire revolutie. 

Geen marginale figuren zoals Jonathan Israel hen kwalificeert.

                                          DE GROT VAN PLATO 

Een onafzienbare rij van verlichters die hun bevrijdingswerk, net als Eise Eisinga, vaak met vervolging, ballingschap en gevangenschap moesten en moeten bekopen. Zij gaven en geven uitvoering aan de ideeën van de architekten van de Verlichting. Zonder hen kon de Verlichting zich TOEN en NU niet ontwikkelen.

Wat heeft Descartes oproep

mee te bouwen aan een verlichte wereld voortgebracht?

1. Allereerst heeft de oproep blootgelegd dat het leven voor heel veel mensen één duistere chaos was door armoede, werkloosheid, honger, ongelijkheid, angst voor heksen, boze geesten, duivels, kometen, natuurrampen en epidemieēn. Veel ellende werd gelegitimeerd door de goddelijke wet die leerde dat God strafte met natuurrampen en ziektes en dat God mensen voor altijd een vaste plaats had gegeven. Bovenaan mensen van adel met de edelste ziel onderaan het grau een helemaal onderaan de inferieure zwarten. Eise Vertelt erover in

EISE VERTELT 13 , EISE VERTELT14 en15, EISE VERTELT17en 18,EISE VERTELT 29,

EISE VERTELT 35, EISE VERTELT 54, EISE VERTELT 55, EISE VERTELT 57,

2. Veel wetenschappers en filosofen gaven gehoor aan de oproep van Descartes en ontwikkelden ideeën om de erbarmelijke leef omstandigheden te verlichten. Duizenden mannen en vrouwen lieten zich door hen inspireren en gaven uitvoering aan hun ideeën en waren hoofd, hart en handen van de Verlichting.

Eise Eisinga vertegenwoordigt hen als Icoon van de Verlichting in de canon van Nederland.

EISE VERTELDE 92  en EISE VERTELDE 93

3.            IDEALEN VAN DE VERLICHTING

OUDE WAARDEN

ZIJ ZIJN DE WAARHEID

                                       Steven Pinker: 

Er is vooruitgang geboekt op alle gebieden die we als mensheid belangrijk vinden :

                               TOENAME                         

                                    VREDE, VRIJHEID,

                         DEMOCRATIE en WELVAART                              

                   BESCHERMING MENSENRECHTEN 

                                 AFNAME

OORLOG

EXTREME ARMOEDE, ECONOMISCHE ONGELIJKHEID

KINDERARBEID

"We leven misschien wel in

de meest vreedzame tijd ooit" 

 Vervolg : EPILOOG