De roep om wraak en revolutie met alle mogelijke middelen, werd op 1 augustus daadwerkelijk ter hand genomen met het vernielen van de marmeren grafmonumenten van de Friese Nassaus in het koor van de Grote of Jacobijnerkerk in Leeuwarden.
77. "WE HEBBEN JOU DRINGEND NODIG EISE”
Daags na onze terugkeer kreeg ik bezoek van twee
vertegenwoordigers van het Provinciaal Bestuur met de vraag of ik mij kandidaat wilde stellen voor de Fries Staten. Trijntje en ik hadden echter afgesproken dat we eerst alle tijd en aandacht aan ons gezin zouden schenken en dat de wolkammerij en het planetarium
voorlopig op het tweede plan kwamen.
“Aan politieke activiteiten heb ik nog geen moment gedacht en ik wil er voorlopig ook niet aan
denken”, zei ik tegen beide heren.
Maar een dag later stonden er drie gemeentebestuurders op de stoep.
Een van hen was Everwijn Dabbe, bibliothecaris van de Franeker academie.
“Wij begrijpen”, zo begon hij, “dat je na alles wat er is gebeurd geen trek hebt direct weer politiek actief te worden, maar we hebben jou dringend nodig. Ik voorzie dat we een zeer spannende tijd en een tijd van hevige
politieke en maatschappelijke beroering tegemoet gaan.
De tegenstellingen tussen de gematigden en de radicalen zullen, als wij niets doen, ontaarden
in een bittere strijd om de politieke macht.
Wij zoeken medestanders om ons verlangen naar verzoening luid en duidelijk kenbaar te maken.
We roepen iedereen op alle haat en wraaklust te vermijden, elkaar de hand van broederschap te geven en alle personen en eigendommen tegen kwaadwilligen te beveiligen,
desnoods met wapens.
We hebben jou dringend nodig Eise.”
Ik voelde mij duidelijk in verlegenheid gebracht.
Dit verzoek kon ik eigenlijk niet weigeren, omdat hun verlangen naar verzoening overeenstemde
met mijn voornemen geen gevoelens van verbittering, wroeging, rancune en wraak te koesteren.
Er was nog een reden om ja te zeggen.
Onze strijd voor democratie en een menselijker samenleving, van voor de ballingschap, kreeg nu een vervolg en kwam mogelijk in een beslissend stadium.
Ons werk was nog niet af.
Na overleg met Trijntje heb
ik ja gezegd en enkele weken na mijn thuiskomst werd ik zowel ‘Volksrepresentant’ van het Provinciaal Bestuur als lid van het Stedelijk Bestuur van Franeker. Wij, volksrepresentanten, waren ons er terdege van bewust dat wij een overgangsregering
vormden en dat ons gezag maar tijdelijk was.
De belangrijkste zaken waar wij ons mee bezig hielden, betroffen de omgang met de Franse soldaten, het innen
van de belastingen en het voorbereiden van verkiezingen.
Het werden inderdaad zeer spannende jaren van politieke- en maatschappelijke
strijd om de macht.
De strijdende partijen waren niet zoals voor de ballingschap de Patriotten en de Orangisten, maar de gematigden en de radicalen
die onderling diepgaand van mening verschilden.
Beide groeperingen hadden hun vertegenwoordigers in de provisionele Friese volksvertegenwoordiging.
Leider van de kleine ultra revolutionaire fractie was een ‘goede oude bekende’ van mij: Coerd van Beyma.
Hij kon het niet verkroppen dat de vroegere leden van het Hof van Friesland, die volgens hem mede schuldig waren aan de vervolgingen van de Patriotten, de revolutie ongeschonden hadden
overleefd. Hij had maar één doel: hun macht voorgoed breken.
78. EERSTE DEMOCRATISCHE VERKIEZINGEN
Op 15 en 16 juni 1795 vonden de eerste democratische verkiezingen plaats voor de Friese volksvertegenwoordiging.
Beyma stelde voor om de leden van het Hof tijdens deze verkiezingen ‘s-nachts, in het
diepste geheim, van hun bed te lichten, te arresteren, hun woningen te doorzoeken en hun papieren te verzegelen.
Zijn voorgestelde
coup tegen het Hof werd door de representanten afgewezen.
Van Beyma was woedend en verbitterd en kondigde zijn vertrek aan uit de
Friese volksvertegenwoordiging.
Beyma’s mislukte coup beleefde ik als een persoonlijke overwinning.
Een fluwelen revolutie
Er
werd gesproken over “de schoonste en volkomenste revolutie die ooit ergens heeft plaatsgevonden”, een fluwelen revolutie en de 23 ste juni zou voor Friesland worden wat ‘le quatorze juillet’ was voor Frankrijk.
In vrede en harmonie zouden we verder bouwen.
De radicalen dachten daar heel anders over.
Geen vrede, harmonie en tolerantie want de revolutie was
nog niet voorbij, ze moest nog beginnen. Dit was nog maar een eerste stap op weg naar een veel hoger gesteld doel,
de totstandkoming
van een heel andere politieke en maatschappelijke orde.
Deze heilsverwachting werd vooral uitgedragen door de Leeuwarder schoolmeester
Klaas Kamminga.
De gezamenlijke Friese volks sociëteiten zwoeren dat de revolutie met alle mogelijke middelen
zou worden voltooid.
Er werd geroepen om wraakneming op de ex-regenten en zuivering van het ambtenaren korps.
Gerrit
Paape, de radicale partij politicus, leek de aangewezen man om daar uitvoering aan te geven en werd door de radicalen naar Friesland gehaald.
Hij wilde maar wat graag want Friesland was het laatst overgebleven radicale bolwerk.
We waren gewaarschuwd!
De roep om wraak en revolutie met alle mogelijke middelen, werd op 1 augustus daadwerkelijk ter hand genomen met het vernielen
van de marmeren grafmonumenten van de Friese Nassaus in het koor van de Grote of Jacobijnerkerk in Leeuwarden.
Mijn vriend Willem
Bartel van der Kooi protesteerde namens de gematigden krachtig tegen deze vernielingen, maar het mocht niet baten. En het zou nog erger worden.
Op 16 en 17 augustus lieten de radicalen zich wel van een zeer gewelddadige kant zien toen ze de grafruimte openbraken, de doodskisten eruit haalden en zich onder onzinnig en woest gejuich vergrepen aan de stoffelijke resten
van de Friese Nassaus.Met de schedel van Marijke Muoi de moeder van stadhouder Willem IV, wordt zelfs gevoetbald.
De brandbare restanten van wapenschilden, vaandels en andere attributen werden uit de kerk geroofd en samen met portretten van Friese stadhouders uit het stadhuis in brand gestoken.
Terwijl de vlammen hoog oplaaiden zongen en dansten de radicalen uitzinnig van vreugde. Het gesymboliseerde verleden was vernietigd.
Verschil
van mening bestond er ook over het toekomstige staatsbestel.
De federalisten wilden de oude federatie van zeven zelfstandige gewesten
behouden, de unitaristen wilden een eenheidsstaat en de moderaten verafschuwden iedere vorm van politiek geweld en streefden naar een eenheidsstaat van nationale verzoening.
Ik rekende mijzelf tot de moderaten.
Omdat we geen eenstemmigheid
konden bereiken over de toekomstige positie van Friesland binnen de nieuwe republiek, werd in november een volksstemming gehouden.
De
keuze was: voor of tegen een eenheidsstaat. De federalisten wonnen.
Ze waren tegen een eenheidsstaat, omdat zo dachten ze, veel
Fries geld zou wegvloeien naar Holland om de handel op Oost- en West Indië in stand te houden.
Verder leek het verschil in
volkskarakter een onoverbrugbaar probleem; de Hollander immers vindt de Fries koppig en wij Friezen noemen Hollanders winderig en dat hef je met een eenheidsstaat toch niet op?
Op
dinsdag 26 januari waren wij in vergadering bijeen in het Landschapshuis te
Leeuwarden, toen we ‘s-morgens het bericht ontvingen
dat de Franse troepen zich uit Friesland hadden teruggetrokken, dat de bruggen waren opgehaald en alle stadspoorten gesloten.
De
onzekerheid en verwarring waarin we verkeerden, werden nog versterkt door dreigend tromgeroffel dat eerst van ver, steeds dichterbij kwam.
Een teken dat de schutterij in aantocht was.
Door de ramen zagen we dat het Landschapshuis
werd omsingeld door schutters en
bewapende burgers en boeren.
Voor de ingang werd zwaar geschut geplaatst.
Schreeuwend, vloekend en dreigend met wapens drongen de overvallers onze vergaderzaal binnen. Een van hen las eenentwintig namen voor van federalistische representanten die het volk niet meer op een waardige manier
vertegenwoordigden.
Zij waren ontslagen.
Elf werden gearresteerd en afgevoerd naar het Blokhuis en de rest waartoe ook ik behoorde, werd gedwongen akkoord te gaan met toetreding van Friesland tot de Nationale Vergadering.
We begrepen dat protesteren zinloos was.
De roep om revanche was nog niet uitgewoed en stak steeds weer de kop op. Zo vond er een grootscheepse zuivering van het
ambtenarenkorps plaats en in een poging de oude symbolen uit het verleden volledig te vernietigen, moesten alle adellijke en familiewapens in woningen, op koetsen, vaartuigen, stoelen en banken verwijderd worden. Vooral grafzerken en monumenten in kerken moesten
het opnieuw ontgelden.
Dieptepunt was de terechtstelling van Jan Binnes op 18 februari1797
Hij had leiding gegeven aan een opstand van de Kollumerlanders tegen plannen om een nationaal burgerleger op te zetten.
Het waren hartverscheurende taferelen die zich rond het schavot afspeelden.
EISES DIGITALE SCHATKIST
LEES, KIJK, DOE EN ONTDEK
‘Waarom lig ik hier met twee schedels?’
Met de schedel van Marijke Muoi werd zelfs gevoetbald.
83 jaar na het oproer kwam iemand ineens met een schedel aandragen die ook van Marijke Muoi zou zijn geweest.
Van 28 januari tot en met 17 maart 2018 wordt in de Grote kerk in Leeuwarden de voorstelling “Marijke Muoi , Waarom lig ik hier met twee schedels’ opgevoerd.
Het Kollumer Oproer
In 1795 werden in de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden de patriotten door het Franse leger aan de macht geholpen. Het nieuwe patriotse bewind besloot, naar Frans voorbeeld, de dienstplicht in te voeren. Dit begon met het registreren van de weerbare mannen. In het noordoosten van Friesland,
waar weinig patriotten waren, leidde dit tot grote onrust. Dieptepunt was, zoals Eise vertelt, de terechtstelling van Jan Binnes op 18 februari1797.
LEES VERDER :Oudheidkamer
Kollum :
http-::www.oudheidkamerkollum.nl:kollumer-oproer.php
Jan Binnes en Salomon Levy binne ferneamd wurden troch de Kollumer Oproer yn 1797. De boer út Aldwâld en de keapman fan de Westereen/ Kollumersweach waarden oppakt as lieders fan dizze opskuor. Wat wie der oan de hân yn de Wâlden?
Learlingen fan de OBS Prof. Casimirskoalle yn Kollum gongen op ûndersyk út. Les en sjoch :http-::www.11en30.nu:blog.php?id=224
Verder lezen over:
Coert van Beyma: http-::nl.wikipedia.org:wiki:Court_Lambertus_van_Beyma
Gerrit Paape:http-::nl.wikipedia.org:wiki:Gerrit_Paape