.“Ik wil ook een zonnewijzer maken””Steek de stok daar op die zonnige plek maar in de grond. Zie je de schaduw van de stok? Als je de stok nu iets achterover buigt, wordt de schaduw langer. Kijk goed wat er gebeurt”
Tekening Alco Carolus.
1. "IK SPEELDE WAT MIJN VADER DEED"
2. DEMOCRITUS BIJ HET TUINHEK.
3. DE WERELD HANGT IN DE LUCHT.
1."IK SPEELDE WAT MIJN VADER DEED"
Mijn vader was wolkammer.
In het achterhuis was de
wolkammerij. Daar werd de wol eerst gewassen, gekamd en gesponnen tot kamgarens en tenslotte geverfd. De wolkammerij was mijn speelterrein. Ik speelde wat mijn vader deed. Als kleuter van vier was ik al wolkammer en ik ben het mijn hele leven gebleven.
Naast de wolkammerij had mijn vader een werkplaats waar hij in zijn vrije tijd van alles bouwde. Wanneer mijn vader van de wolkammerij naar de werkplaats ging, dan ging ik met hem mee. En met de verandering van zijn
werk veranderde ook mijn spel. Want in de werkplaats wilde ik doen, wat hij deed: tekenen, rekenen, meten, schrijven, knippen, zagen, timmeren, verven en nog heel veel meer. Hij had alle tijd voor mij en veel geduld. Hij leerde mij met de passer grote en kleine
cirkels en hele en halve bogen tekenen. Prachtig vond ik dat. Rekenen deed ik het liefst. Hij bedacht sommen, eerst eenvoudige en later steeds moeilijker. Ik genoot en ik zag dat hij van mij genoot.
Hij
heeft eens een model gebouwd van een galjoen, compleet met twee masten en zeilen. Toen de boot klaar was, hebben we hem door de tuin en over het jaagpad naar de trekvaart getrokken en te water gelaten.
Wat
een feest was dat! Je kon er met twee man echt in varen! En hij heeft een huisorgel gebouwd naar het voorbeeld van het orgel in de kerk. Er zat een mooie klank in en mijn vader kon er prachtig op spelen.
Maar zijn grootste liefhebberij was het maken van zonnewijzers. Het was meer dan een liefhebberij, want hij maakte ze op bestelling. In bijna alle tuinen van adellijke families en regenten stond er wel één en veel van die zonnewijzers
heeft hij gemaakt. Door het enthousiasme waarmee mijn vader zonnewijzers maakte, kreeg ik er ook al heel jong belangstelling voor. Die van mijn vader tekende ik na en maakte mijn eigen fantasie ontwerpen, maar zelf een zonnewijzer maken, dat had ik nog nooit
gedaan.“Ik wil ook een zonnewijzer maken”, zei ik op een dag.“Kom maar mee naar buiten, dan ga jij een maken. We hebben een grote stok nodig, kijk maar in de schuur”.“Maar ik wil een èchte zonnewijzer maken”, protesteerde
ik. “Jij gaat een hele echte zonnewijzer maken. ”Steek de stok daar op die zonnige plek maar in de grond. Zie je de schaduw van de stok? Als je de stok nu iets achterover buigt, wordt de schaduw langer. Kijk goed wat er gebeurt” Mijn vader
ging terug naar zijn werkplaats, en ik bleef achter in de tuin met mijn zonnewijzer: een stok in de grond. Heel traag zag ik de schaduw van de stok verschuiven. Om het verschil te kunnen zien legde ik er een steentje bij.“En hoe gaat het met de zonnewijzer?”,
kwam mijn vader na een uurtje vragen.“De schaduw stond eerst hier en nu daar”. “Dat is dan precies een uur”. “Een uur?”, riep ik, “als dat een uur is, ga ik er een maken met alle uren”. En terwijl mijn vader
terugging naar de werkplaats, bouwde ik verder aan mijn eerste zonnewijzer”.
2. DEMOCRITUS BIJ HET TUINHEK
"Mag ik wel even verder komen?’
Ik ging zo
op in de bouw van mijn zonnewijzer dat ik niet merkte dat er al een tijdje een man bij het tuinhek naar mij stond te kijken.“Zo, dus jij bent Democritus?”
“Nee, ik ben Eise.”
“Het was ook maar een grapje.”
“Maar waarom noemt U mij zo?”
“Toen ik jou bezig zag, moest ik aan Democritus denken, omdat hij heel lang geleden de zonnewijzer heeft uitgevonden. Hij zag de schaduw van een boom verschuiven en legde er net als jij stenen bij”.
Ondertussen was mijn vader
weer uit de werkplaats gekomen.
“Ik zie, dat er ook al belangstelling is voor jouw zonnewijzer”.
“Weet je wie de zonnewijzer heeft uitgevonden?”, vroeg ik.
“Geen idee!” “Demo.. Demo...” probeerde ik. “Democritus “, hielp de man.
“Was dat niet die filosoof met van die wonderlijke ideeën over het ontstaan van het heelal en de geboorte van de eerste mens?”, vroeg mijn vader.
“Ja, die bedoel ik”.
Nou begon het echt leuk te worden. ”Vertel, vertel”, drong
ik aan. “Nee, nu niet. Ik moet aan het werk, maar misschien wil deze meneer jou wel iets over Democritus vertellen”.
“Ik
wacht op het vertrek van de volgende trekschuit, tot zo lang heb ik wel even tijd”.
De reiziger ging in het gras, onder
de appelboom zitten en heeft mij toen drie verhalen verteld over het universum, de aarde en de eerste mens.
Toen op de hoorn werd
geblazen, ten teken van het vertrek van de trekschuit naar Franeker, stond hij op, groette mij en liep haastig naar de aanlegplaats bij de ‘Vergulde Hoorn’.
Toen even later de boot langs voer, riep hij:
“Hé, Democritus vergeet je zonnewijzer
niet."
3. '‘DE WERELD HANGT IN DE LUCHT’
Die avond waren de rollen omgedraaid.
Niet mijn vader vertelde maar ik vertelde mijn vader,wat ik van de reiziger had gehoord.
“Heel, heel lang geleden”, begon ik mijn verhaal, “zat er een ring van vuur om de aarde, net zoals een schors om een boom.
En toen is die ring van vuur uit elkaar gespat in heel veel cirkels en daaruit zijn de zon, de aarde, de maan en de andere hemellichamen ontstaan.
Kijk zo”, en ik liet mijn vader de tekening zien, die ik had gemaakt.
“En de wereld hangt in de lucht, precies in het midden van het heelal.”
“De aarde lijkt wel een taart en de andere hemellichamen lijken net wielen”, reageerde mijn vader. “Ja, dat klopt ook”, ging ik verder, “want in het midden zitten gaten en door die gaten zie je het vuur aan de
buitenkant van het hemelgewelf. En zo is alles ontstaan”,besloot ik mijn uitleg.
“Een mooi verhaal
Eise en jij hebt het mooi getekend”, zei mijn vader.
“Maar zo is het echt gebeurd”, zei
ik met veel nadruk, omdat ik merkte dat ik hem niet kon overtuigen.
“En heeft de reiziger je soms ook
nog over de geboorte van de eerste mens verteld”?, wilde mijn vader weten.
”Ja, maar dat is een raar verhaal en dat
is vast niet waar.
Hij vertelde dat de mensen eerst helemaal overdekt waren met schubben, net als vissen en dat ze in water
en modder leefden. Maar omdat het te koud was, konden ze daar niet leven.
Gelukkig heeft een groot monster ze toen gered.
Hij beschermde ze in zijn grote bek en heeft ze later op het land uitgespuwd en toen hebben de mensen de schubben van zich afgeworpen en zo
kwam de eerste mens op aarde.”
“En wat heeft hij nog meer verteld?”
“Verder niets”.
“Dat is vreemd,
want dan heeft hij het belangrijkste niet verteld. Democritus meende namelijk dat de wereld bestond uit hele kleine deeltjes, die je niet meer kon delen.
Hij noemde ze atomen, want dat betekent in het Grieks ondeelbaar.”
“En is dat verhaal waar of niet
waar?”, wilde ik perse weten.
“Dat weet ik niet, misschien dat knappe wetenschappers
in de toekomst nog eens atomen ontdekken.
EISES DIGITALE
SCHATKIST
LEES, KIJK, DOE EN ONTDEK
Geïnspireerd door Eises
Verthalen tekent Alco Carolus prachtige tekeningen. meer tekeningen en schilderijen van Alco Carolus vind je op :
www.alcocarolus.nl
Misschien wel de belangrijkste 'schatten' van Eises digitale schatkist zijn de sites van: het Nationaal Archief en ED IT. Ben je na het lezen van wat 'EISE VERTELT' nieuwsgierig geworden en wil je zelf op onderzoek gaan, breng dan een bezoek aan beide 'schatkamers:
👍Het Nationaal Archief http://onderwijs.gahetna.nl/: een ware schatkamer van het Nederlandse verleden en
👍ED*IT BASIS http://www.ed-it.nu/ dat toegang biedt tot honderdduizenden bronnen van diverse musea en archieven op één website: Video’s, audio,
foto’s en artikelen.
👍Eise zag de schaduw langzaam verschuiven.
Aan de schaduw kun je zien of het ochtend, middag of avond is.
Hoe dat kan? Kijk naar: Schaduw
tekenen
EN MAAK EEN HEEL BIJZONDERE ZONNEWIJZER !
👍Ga verder naar: EISE VERTELT4,5 EN6 "ONZE KEUKEN WERD MIJN EERSTE PLANETARIUM"
👍Ga, als je wilt weten hoe Eise en zijn tijdgenoten gekleed waren naar 'Rijksstudio Eise Eisinga' :https-::www.rijksmuseum.nl:nl:rijksstudio:116236--eise-eisinga:verzamelingen:hoe-gingen-eisinga-s-en-tijdgenoten-gekleed:bewerken
👍Hieronder 6 illustraties van Democritus en Heraclitus uit de Rijksstudio
https-::www.rijksmuseum.nl:nl:rijksstudio:116236--eise-eisinga:verzamelingen:democritus